Psikolojinin Uzmanlık Alanları
İçerik Tablosu
Psikolojinin Uzmanlık Alanları
Film ve dizilerin etkisi olsa gerek, ülkemizde psikoloji denildiğinde herkesin aklına psikoterapi gelir. Ancak psikolojinin kapsamı çok daha geniştir ve psikolojinin pek çok alanı vardır. Bu yazıda psikolojinin uzmanlık alanlarının büyük bir çoğunluğunu bulabilirsiniz.
Adli Psikoloji
Adli psikoloji, psikolojik prensiplerin ve tekniklerin hukuk sistemindeki medeni ve cezai durumlara uygulandığı alandır. Adli psikologlar suistimale uğradığından şüphe edilen çocukları değerlendirme, çocukları ifade vermeye hazırlama ve cezai şüphelilerin zihinsel yeterliliklerini incelemek gibi geniş kapsamlı görevleri üstlenirler.
Bilişsel Psikoloji
Bilişsel psikoloji problem çözme, hafıza, öğrenme ve dil gibi zihinsel süreçleri inceleyen uzmanlık alanıdır. Bu alan nörobilim, felsefe ve dilbilimiyle yakından ilişkilidir.
Bilişsel psikoloji yaklaşık olarak 1950 yıllarında ortaya çıkmıştır. Bilişsel psikoloji ortaya çıktığı çağın önemli bir ekolü olan davranışçı ekolden keskin bir şekilde ayrılmıştır. Davranışçı ekolün aksine bilişsel psikoloji doğrudan gözlemlenemeyen anlama süreçlerini vurgulamış ve ayriyeten uyaran – tepki ilişkisinin sanılanın aksine aslında karmaşık olduğunu ileri sürmüştür.
Bilişsel psikologlar ağırlıklı olarak eğitim alanında çalışırlar. Ancak reklam, pazarlama ve bilişsel psikolojiyle ilişkili olan başka alanlarda da çalışmaları mümkündür.
Deneysel Psikoloji
Davranış ve diğer psikolojik fenomenleri tahmin etmek, açıklamak veya etkilemek amacıyla davranışın, güdülerin ve bilişin, laboratuvar ve diğer denetimli ortamlarda çalışıldığı bilimsel alana deneysel psikoloji denir.
Deneysel psikologlar üniversiteler, enstitüler, araştırma merkezleri ve özel iş firmaları gibi alanlarda çalışabilmektedirler.
Endüstri ve Örgüt Psikolojisi
Endüstri ve örgüt psikolojisi insanların iş hayatındaki davranışlarını inceleyen; personel seçimi, personel eğitimi, çalışan değerlendirmesi, çalışma koşulları, kaza önleme, iş analizi, iş tatmini, liderlik, grup etkililiği ve iş motivasyonu gibi iş hayatıyla ilgili olan meselelere ve sorunlara karşı genel psikolojik prensiplerle yaklaşım gösteren bir psikoloji alanıdır. Endüstri ve örgüt psikologları, örgütlerde gerçekleşen insan ve grup davranışlarını ele alan ampirik araştırmalar yürütürler ve bulgularını örgütsel etkililiği ve çalışanların refahını arttırmaya yönelik kullanırlar.
Endüstri ve örgüt psikologlarının çalışma alanları geniştir. Genel olarak akademik alanlar, insan kaynakları, iş tanımı ve iş analizi gibi alanlar ve bunlar gibi ilişkili alanlarda çalışmaları mümkündür.
Eğitim Psikolojisi
Eğitim psikolojisi öğretme psikolojisi, eğitim meseleleri ve öğrenci kaygıları gibi eğitimle ilişkili olan meseleler için psikolojik prensiplerin ve teorilerin uygulandığı bir psikoloji alanıdır. Eğitim psikolojisi aynı zamanda eğitim sisteminden kaynaklı ortaya çıkabilecek psikolojik problemlerle de ilgilenir.
Gelişim Psikolojisi
Gelişim psikolojisi, bir insanın ana rahmine düşüşünden yaşlılık dönemine kadar, yani hayatı boyunca geçirdiği fiziksel, zihinsel ve davranışsal değişiklilikleri inceleyen alandır. Gelişim psikolojisi bu değişiklilikleri incelerken biyolojik, nörobiyolojik, genetik, psikolojik, sosyal, kültürel ve çevresel faktörleri de ele alır. Motor beceriler, problem çözme, ahlaki anlayış, dil öğrenme, duygular, kişilik, benlik kavramı ve kimlik oluşumu kavramları gelişim psikolojisi için önemli kavramlardan bazılarıdır. Ayriyeten şu da belirtilmelidir ki sanılanın aksine gelişim psikolojisi sadece çocuklara değil; ergenlere, erişkinlere ve yaşlılara da odaklanır.
Klinik Psikoloji
Klinik psikoloji bireylere ve ailelere kapsamlı zihinsel ve davranışsal sağlık hizmeti veren; acentalara ve topluluklara danışma sağlayan; eğitim, süpervizyon ve araştırmalara dayalı bir psikoloji uzmanlık alanıdır.
Psikolojik değerlendirme ve psikoterapi klinik psikolojinin ana uygulamaları olsa da klinik psikologlar ayrıca araştırma, eğitim ve ilgili diğer alanlarda da görev alırlar.
Ülkemizin mevzuatına göre klinik psikolog olmak için bir kişinin ya psikoloji veya pdr mezunu olup yüksek lisansını klinik psikoloji alanından yapması gerekir, ya da diğer lisans programlarından mezun olup klinik psikolojiden hem yüksek lisans hem de doktora yapması gerekir. Ancak şu belirtilmelidir ki artık ülkemizdeki üniversitelerin çok büyük bir çoğunluğu programa psikoloji veya pdr mezunu haricindeki adayları kabul etmemektedir.
Sağlık Psikolojisi
Sağlık psikolojisi biyolojinin, psikolojinin, davranışın ve sosyal etkenlerin sağlığı ve hastalığı nasıl etkilediğini inceleyen bir psikoloji alanıdır. Bu alanın çalışanları sadece sağlıklı davranışları desteklemekle kalmayıp hastalığı önleme ve hastalığın tedavisiyle ilgili de çalışırlar. Sağlık psikologları sıklıkla kilo kontrolü, sigarayı bırakma, stres yönetimi ve beslenme gibi sağlık için zararlı olan sorunlarla ilgilenirler. Sağlık psikologları genelde klinik ortamlarda diğer sağlık uzmanlarıyla birlikte çalışırlar.
Sosyal Psikoloji
Sosyal psikoloji Gordon W. Allport’un da tanımladığı gibi, bireyin düşüncelerinin, hislerinin ve hareketlerinin; başka insanların gerçek, hayali veya sembolik varlıkları tarafından nasıl etkilendiğinin çalışmasıdır. Sosyal psikoloji alanı grup davranışı, sosyal algı, sözsüz iletişim, agresyon, önyargı ve karar verme sürecine etki eden sosyal etkilerle çok yakından ilgilidir.
Sosyal psikoloji alanı sosyolojiyle sıklıkla karıştırılır. Sosyoloji alanı topluma bir bütün olarak veya toplumdaki büyük gruplara odaklanır. Bu alanda davranış modellerinin dünyayı nasıl şekillendirdiğine çalışılır. Sosyal psikoloji alanındaysa odak noktası birey ve bireyin davranışına etki eden sosyal nedenlerdir.
Her ne kadar sosyal psikologlar genelde akademik ortamlarda çalışsalar da, reklamcılık, kamu sektörü ve ilgili diğer sektörlerde araştırmacı ve danışman olarak çalışabilirler.
Spor Psikolojisi
Sporda gerçekleşen insan davranışlarını anlamaya ve geliştirmeye yönelik psikolojik teorilerin geliştirildiği ve uygulandığı alana spor psikolojisi denir. Bazı spor psikologları performanslarını ve motivasyonlarını (çalıştıkları kişilerin) arttırmak için profesyonel sporcularla ve antrenörlerle çalışırlar.
Kaynaklar
https://www.apa.org/ed/graduate/specialize/clinical
https://www.aydindenge.com.tr/yazi/nurcan-ordek/08/12/2015/meslekleri-taniyalim-psikoloji-tm3
https://dictionary.apa.org/cognitive-psychology
https://dictionary.apa.org/developmental-psychology
https://dictionary.apa.org/educational-psychology
https://dictionary.apa.org/experimental-psychology
https://dictionary.apa.org/forensic-psychology
https://dictionary.apa.org/industrial-and-organizational-psychology
https://dictionary.apa.org/social-psychology
https://dictionary.apa.org/sport-psychology
http://www.endustripsikologu.com/Etiket/endustri-psikologu-ne-is-yapar/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/154874#branches
https://www.psikolog.org.tr/tr/kurumsal/sikca-sorulan-sorular-x716
https://www.verywellmind.com/major-branches-of-psychology-4139786
Sanırım en çok ilgimi çeken klinik psikoloji gibi duruyor. Diğer psikoloji dalları biraz daha yan dal ve farklı bir tanım gibi geldi. Bu, ülkemizdeki iş kollarının vasatlığından ve benim bu konudaki cahilliğimden dolayı kaynaklanıyor da olabilir.